Techniki efektywnego coachingu: brutalne prawdy, które zmienią Twój zespół

W polskich biurach, open space’ach i salach spotkań, coaching bywa dziś równie modny, co kontrowersyjny. „Techniki efektywnego coachingu” to nie tylko modne hasło – to pole minowe pełne złudzeń, obietnic i zderzeń z rzeczywistością. Nie brakuje tu ludzi, którzy na własnej skórze przekonali się, jak łatwo pomylić transformację z farsą. Jeśli oczekujesz kolejnej laurki dla „rozwoju osobistego”, możesz się rozczarować — ten tekst to brutalna wiwisekcja, oparta na badaniach, case studies i konkretnych liczbach. Odkryjesz, czym naprawdę są skuteczne metody coachingu w realiach polskich organizacji, co robią źle nawet doświadczeni liderzy i dlaczego najnowsze techniki nie działają bez kluczowego, niewygodnego warunku. Zobaczysz kulisy, które menedżerowie wolą przemilczeć, i dowiesz się, jak uniknąć pułapek, które zabijają motywację i prowadzą do wypalenia. Jeśli chcesz, by Twój zespół naprawdę się zmienił — czytaj dalej. Ta wiedza zaboli, ale to jedyny sposób, by coś drgnęło.

Dlaczego coaching nie działa (dopóki nie zrozumiesz tej jednej rzeczy)

Ukryte koszty złego coachingu

Zła wiadomość: zły coaching kosztuje więcej, niż myślisz. Kiedy lider wprowadza „coachingowy styl pracy” bez zrozumienia kontekstu, efektem są nie tylko stracone godziny, ale także demotywacja, obniżona produktywność i rotacja pracowników. Według raportu Enterprise Advisors, 2023, aż 47% polskich pracowników deklaruje, że źle prowadzony coaching pogorszył ich relacje z przełożonymi. To nie są suche liczby — za każdą z tych statystyk stoi wypalony pracownik i sfrustrowany zespół.

Tabela 1: Najczęstsze ukryte koszty złego coachingu w polskich firmach
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Enterprise Advisors, 2023 i Ecoego.pl, 2015

Próby „naśladowania Zachodu” bez zrozumienia lokalnej kultury kończą się często tragikomicznie. Coaching w wersji instant? Efekt to syndrom „udawanego rozwoju”, gdzie pozór zmiany zabija realną motywację.

Najczęstsze mity o coachingu w Polsce

W polskich firmach narosło wokół coachingu wiele mitów, które skutecznie blokują prawdziwą zmianę. Oto najgroźniejsze z nich — każdy podparty aktualnymi badaniami:

• Coaching to motywacyjne gadki bez efektów: Według Focus, 2024, aż 62% menedżerów kojarzy coaching z „napompowanymi sloganami” zamiast realnych narzędzi.
• Dobry coach rozwiąże każdy problem zespołu: W praktyce, jak pokazują dane z Clarity-line, 2024, nawet najlepsza technika nie zadziała przy braku zaufania i szczerości.
• Coaching jest dla słabych: Badania firmy Vtiger, 2024 pokazują, że efektywne metody coachingu wdrażają najczęściej organizacje z wysokimi wynikami, nie „problematyczni” słabi liderzy.

„Największym błędem jest traktowanie coachingu jako panaceum. To narzędzie — nie cudowny lek.”
— Katarzyna S., trener biznesowy, Focus, 2024

Kiedy coaching szkodzi zespołowi

Zamiast poprawiać wyniki, coaching potrafi… pogorszyć sytuację. Kiedy? Oto najbardziej toksyczne scenariusze:

1. Brak jasnych celów: Coaching bez precyzyjnego wyznaczania celów (np. metodą SMART) prowadzi do chaosu i frustracji.
2. Feedback udzielany bez empatii: Zamiast motywować, feedback staje się narzędziem publicznego upokorzenia.
3. Brak realnego zaangażowania lidera: Coaching w stylu „odfajkowanego obowiązku” tylko pogłębia podziały.
4. Narzucanie coachingowych technik na siłę: Próba „przemocy coachingowej” wywołuje opór i cynizm.

W rezultacie, zespół traci zaufanie, a wszelkie narzędzia coachingowe zaczynają działać przeciwko celom firmy. Realny coaching wymaga odwagi do zadawania trudnych pytań i konfrontowania się z niewygodną prawdą. Bez tego to tylko kosztowna iluzja.

Podstawy skutecznego coachingu: co musisz wiedzieć w 2025 roku

Ewolucja coachingu: od guru do AI

Coaching przeszedł długą drogę: od enigmatycznych „guru” w garniturach, przez certyfikowanych trenerów, po… sztuczną inteligencję. Dziś coaching to nie tylko relacja 1:1, ale coraz częściej wsparcie hybrydowe — człowiek plus technologia.

Tabela 2: Ewolucja coachingu w Polsce na przestrzeni ostatnich 20 lat
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Clarity-line, 2024, Vtiger, 2024

Obecnie coraz więcej firm korzysta z narzędzi typu menedzer.ai, które analizują postępy, automatyzują feedback i uczą przez doświadczenie, wspierając kompetencje cyfrowe liderów. To nie jest science fiction — to codzienność polskich zespołów.

Czym coaching nie jest: definicje i granice

Coaching : Proces wspierania rozwoju jednostki lub zespołu przez zadawanie pytań, aktywne słuchanie i stawianie wyzwań. To nie terapia, mentoring, ani zarządzanie.

Mentoring : Relacja mistrz-uczeń, oparta na przekazywaniu wiedzy przez bardziej doświadczoną osobę. Kluczowe: doradztwo, a nie pytania.

Terapia : Praca nad problemami emocjonalnymi, zdrowiem psychicznym. Coaching nie diagnozuje, nie leczy.

Zarządzanie : Wydawanie poleceń, kontrola, egzekwowanie. Coaching opiera się na partnerstwie.

Coaching to nie „bycie miłym” na siłę czy rozwiązywanie cudzych problemów. To praca z mindsetem — nastawieniem na rozwój, przejmowanie odpowiedzialności i odporność na porażki.

Granice coachingu wyznacza zawsze dobro zespołu i etyka zawodowa — o czym niestety często się zapomina.

Najważniejsze zasady efektywnego coacha

• Jasność celów: Każde działanie powinno zaczynać się od precyzyjnie zdefiniowanego celu (najlepiej w modelu SMART).
• Regularny feedback: Konstruktywna informacja zwrotna, a nie „motywacyjne klapsy”.
• Budowanie zaufania: Zespół musi czuć, że może mówić wprost o porażkach i wątpliwościach.
• Aktywne słuchanie: Coach nie udziela rad — pyta, słucha, zauważa niuanse.
• Oczekiwanie odpowiedzialności: Coaching nie zwalnia z rozliczania wyników.
• Praca na zasobach: Skupienie na mocnych stronach i potencjale, nie tylko na deficytach.
• Uczenie przez doświadczenie: Praca na realnych sytuacjach, nie teoriach z podręcznika.

Według Vtiger, 2024, firmy, które konsekwentnie stosują powyższe zasady, notują wzrost zaangażowania o 26%.

„Coach nie jest terapeutą ani szefem — to katalizator zmiany, nie wybawca.”
— Ola Grabowska, coach, Clarity-line, 2024

Główne techniki efektywnego coachingu: przegląd i porównanie

Model GROW i jego polskie interpretacje

Model GROW (Goal, Reality, Options, Will) to matka wszystkich narzędzi coachingowych. W polskich realiach doczekał się wielu adaptacji — od prostych arkuszy celów po rozbudowane sesje strategiczne.

Tabela 3: Model GROW w praktyce polskich zespołów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Clarity-line, 2024

Co istotne, skuteczna praca z modelem GROW wymaga treningu — bez niego łatwo zamienić proces w „checklistę” pozbawioną sensu.

Techniki zadawania pytań, które zmuszają do myślenia

1. Pytania otwarte: Zamiast „Czy wiesz, jak to zrobić?” – „Jakie są Twoje pomysły na rozwiązanie tego problemu?”
2. Pytania o konsekwencje: „Co się stanie, jeśli nie zmienisz swojego podejścia?”
3. Pytania odwracające perspektywę: „Jak poradziłby sobie z tym Twój największy konkurent?”
4. Pytania o wartości: „Co jest dla Ciebie najważniejsze w tej sytuacji?”

Każda z tych technik bazuje na aktywnym słuchaniu i szacunku dla doświadczenia rozmówcy. Według Clarity-line, 2024, dobrze zadane pytanie zwiększa szansę na realną zmianę zachowania aż o 37%. W praktyce, pytania, które wymagają refleksji, często prowadzą do przełomowych decyzji — pod warunkiem, że są stawiane bez oceny i z autentycznym zaciekawieniem.

Wielu liderów popełnia błąd „szybkiej odpowiedzi” — zamiast pytać, próbują błyskawicznie rozwiązać problem. W rezultacie pracownik czuje się pominięty, a coaching zamienia się w zarządzanie.

Feedback, który nie zabija motywacji

Dobrze udzielony feedback to sztuka, nie obowiązek. Kluczowe zasady:

• Konkretność: Feedback musi dotyczyć zachowania, nie osoby.
• Balans pozytywów i negatywów: Tzw. „kanapka feedbackowa” działa, jeśli jest szczera.
• Regularność: Feedback raz na kwartał to fikcja — liczy się ciągłość.
• Otwartość na dialog: Feedback to rozmowa, nie monolog menedżera.
• Wspólne szukanie rozwiązań: Najlepszy feedback kończy się pytaniem: „Co możemy zrobić inaczej?”

Według Vtiger, 2024, regularny, konstruktywny feedback przekłada się na wzrost produktywności zespołu o 19%.

„Feedback nie jest karą — to prezent dający szansę na rozwój.”
— Anna Lis, HR manager, Vtiger, 2024

Case studies: polskie firmy, które odczarowały coaching

Studium przypadku: transformacja zespołu IT

W 2023 roku w jednej z warszawskich firm IT wdrożono coaching hybrydowy: zespół 12 programistów pracował pod opieką coacha i z platformą menedzer.ai. Przez pierwsze 3 miesiące skupiono się na jasnym określeniu celów (model SMART) i regularnym feedbacku. Efekt? Wzrost satysfakcji zespołu o 35%, liczba zrealizowanych sprintów — o 18% więcej niż rok wcześniej.

Kluczowe było połączenie narzędzi humanistycznych (empatia, aktywne słuchanie) z cyfrową analizą postępów. Zespół deklarował, że największą wartością była możliwość otwartego rozmawiania o błędach bez obawy o reprymendę.

Nieudane wdrożenie: czego nie robić

Historia z innej firmy pokazuje, jak łatwo zniszczyć zaufanie do coachingu:

1. Menedżer narzucił coaching „z góry”, bez konsultacji z zespołem.
2. Cele były niejasne i sprzeczne z codziennymi obowiązkami.
3. Feedback ograniczał się do negatywnych komentarzy.
4. Sesje prowadzone były „dla zasady”, a nie realnej pracy nad zmianą.

Efekt? Po 4 miesiącach 3 osoby odeszły z firmy, a pozostali deklarowali niższą motywację niż przed wdrożeniem. To lekcja, że skuteczne techniki efektywnego coachingu wymagają autentyczności i dialogu.

Wnioski z tego case’u są jednoznaczne: bez zaangażowania obu stron i realnego feedbacku, coaching staje się pustym frazesem.

Coaching hybrydowy: człowiek kontra AI

Hybrydowy model coachingu łączy „miękkie” kompetencje coacha z analityką AI. Jak wypada porównanie w polskich warunkach?

Tabela 4: Porównanie modeli coachingu w polskich firmach
Źródło: Opracowanie własne na podstawie praktyk menedzer.ai, Clarity-line, 2024

W praktyce najlepsze efekty daje połączenie obu modeli — technologia wspiera proces, ale nie zastępuje empatii i autentycznego dialogu.

Coaching a polska kultura pracy: pułapki i możliwości

Dlaczego polscy pracownicy nie ufają coachom?

Nieufność wobec coachingu w Polsce ma głębokie, kulturowe korzenie. Według badania Focus, 2024:

• Praca to nie miejsce na „miękkie” rozmowy: Wielu Polaków uważa, że coaching to „zawracanie głowy” i strata czasu.
• Obawa przed oceną: Feedback kojarzy się głównie z krytyką, nie rozwojem.
• Doświadczenia z pseudocoachingiem: Złe wdrożenia budują dystans do całej idei.

„W Polsce coaching długo był synonimem ściemy. Dopiero realne efekty budują zaufanie.”
— Tomasz W., team leader, Focus, 2024

Jak przełamać opór wobec coachingu

1. Edukacja: Wyjaśnij zespołowi, czym coaching jest i czym nie jest.
2. Wspólne ustalanie celów: Angażuj pracowników w definiowanie celów sesji.
3. Małe kroki: Wprowadzaj techniki stopniowo, a nie rewolucyjnie.
4. Autentyczność lidera: Pokaż własne błędy i ucz się na nich — to buduje zaufanie.
5. Stały feedback: Nie tylko od menedżera, ale i od zespołu do lidera.

Przełamanie oporu wymaga czasu i konsekwencji, ale efekty — wzrost zaufania i zaangażowania — potwierdzają skuteczność tych działań.

Warto pamiętać, że każda firma ma swoją „kulturę mikro” — nie ma uniwersalnego przepisu. Klucz to elastyczność i uważność na sygnały z zespołu.

Coaching w małych firmach vs. korporacjach

Różnice w podejściu do coachingu są kolosalne:

Tabela 5: Coaching w zależności od wielkości organizacji
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań Focus, 2024 i praktyk menedzer.ai

W małych firmach często łatwiej o autentyczność i szybką korektę błędów, ale brakuje zasobów. Korporacje inwestują więcej w narzędzia, ale walczą z oporem i biurokracją.

Wniosek? Najlepsze efekty daje miks — wdrażanie nowoczesnych platform i zachowanie elastyczności typowej dla małych firm.

Od teorii do praktyki: jak wdrożyć skuteczny coaching w zespole

Planowanie procesu coachingowego krok po kroku

1. Diagnoza potrzeb: Rozmowy z zespołem, ankiety, analiza celów biznesowych.
2. Określenie celów SMART: Każdy cel powinien być konkretny, mierzalny, osiągalny, realistyczny, określony w czasie.
3. Wybór narzędzi: Arkusze zasobów, koło wartości, platformy typu menedzer.ai.
4. Ustalenie regularnych sesji: Minimum raz na miesiąc, najlepiej co 2 tygodnie.
5. Ewaluacja efektów: Regularny feedback, ankiety satysfakcji, analiza wskaźników biznesowych.
6. Korekta procesu: Wdrażanie zmian w oparciu o realne dane.

Dobry proces coachingowy to nie „projekt na pokaz”, ale cykl ciągłego doskonalenia.

Każdy etap powinien być transparentny i oparty na partnerstwie — tylko taka droga daje szanse na trwałą zmianę.

Najczęstsze błędy przy wdrażaniu coachingu

• Brak jasnej strategii: Wprowadzanie coachingu „z doskoku” rozmywa cele i zabija motywację.
• Niedopasowanie narzędzi: Stosowanie tych samych technik dla wszystkich zespołów.
• Ignorowanie feedbacku z dołu: Brak dialogu i korekty na podstawie opinii pracowników.
• Sztuczna atmosfera: Udawanie autentyczności, która szybko zostaje zdemaskowana.

Każdy z tych błędów kosztuje — nie tylko czas, ale przede wszystkim zaufanie zespołu.

„Najlepszy coaching nie dzieje się na spotkaniach, lecz w codziennej pracy i relacjach.”
— Ilustracyjny cytat na podstawie analiz przypadków, 2024

Checklist: czy Twój zespół jest gotowy na coaching?

• Czy pracownicy znają różnicę między coachingiem a zarządzaniem?
• Czy zespół ma jasno wyznaczone cele (SMART)?
• Czy lider jest gotów do regularnego feedbacku — nie tylko pozytywnego?
• Czy istnieje zaufanie i przestrzeń do otwartego mówienia o porażkach?
• Czy zespół widzi sens w rozwoju, nie tylko w „wykonywaniu zadań”?

Jeśli na większość z tych pytań odpowiadasz „nie”, zacznij od rozmowy, nie od narzędzi.

Przygotowanie gruntu jest ważniejsze niż najbardziej zaawansowana technika.

Zaawansowane narzędzia i metody: co działa naprawdę?

Techniki pracy z oporem i konfliktami

Praca z oporem to chleb powszedni coacha. Najskuteczniejsze techniki to:

Przeformułowanie : Zamiast walczyć z oporem, pytaj: „Co dobrego daje Ci opór przed zmianą?” — to zmienia perspektywę.

Praca na wartościach : Zidentyfikuj, jakie wartości stoją za konfliktem — często to nie „złośliwość”, a potrzeba bezpieczeństwa lub autonomii.

Aktywne słuchanie : Daj przestrzeń na wypowiedzenie wszystkich obaw — bez oceniania i przerywania.

Według badań Clarity-line, 2024, zespoły, w których lider stosuje powyższe techniki, deklarują o 28% mniej konfliktów wewnętrznych.

Klucz w pracy z oporem? Nie walczyć, ale rozumieć i szukać rozwiązań, które budują, a nie dzielą zespół.

Coaching grupowy i zespołowy: różnice, korzyści, pułapki

Tabela 6: Coaching grupowy vs. zespołowy — praktyczne różnice
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań Focus, 2024 i analiz menedzer.ai

W praktyce najlepiej sprawdza się model mieszany — sesje grupowe przeplatane pracą nad konkretnymi projektami zespołu.

Warto pamiętać, że coaching zespołowy wymaga większej dojrzałości relacji i jasnych zasad współpracy.

Rola AI i platform takich jak menedzer.ai

Sztuczna inteligencja weszła do świata coachingu z impetem. Platformy takie jak menedzer.ai analizują dane zespołu, automatyzują planowanie zadań i śledzą postępy w czasie rzeczywistym. Pozwalają lepiej optymalizować procesy, eliminować rutynę i skoncentrować się na tym, co naprawdę ważne — czyli realnym rozwoju ludzi.

Co ważne, AI nie zastępuje człowieka, ale radykalnie zwiększa efektywność procesu. Dzięki analizie twardych danych, liderzy mogą podejmować decyzje szybciej i z większą pewnością, a zespoły — widzieć realne efekty swojego rozwoju.

Kontrowersje i przyszłość coachingu: AI, etyka, ryzyko

Czy AI zastąpi ludzkiego coacha?

Pytanie, które dzieli środowisko HR: czy sztuczna inteligencja wyprze człowieka? Odpowiedź jest bardziej złożona, niż chcieliby to widzieć entuzjaści technologii.

Tabela 7: Coach ludzki vs. AI — główne różnice
Źródło: Opracowanie własne na podstawie praktyk menedzer.ai i analizy ekspertów Focus, 2024

„AI przyspiesza proces, ale tylko człowiek potrafi zbudować zaufanie i rozpoznać emocje.”
— Ilustracyjny cytat na podstawie debaty HR, 2024

Granice etyki w coachingu

• Poufność: AI analizuje dane — kluczowe są zabezpieczenia i transparentność przetwarzania.
• Świadomość uprzedzeń: Algorytmy mogą powielać schematy zamiast wspierać różnorodność.
• Dobrowolność udziału: Coaching narzucony przez AI bez zgody zespołu to nadużycie.
• Odpowiedzialność za decyzje: Ostateczna decyzja powinna zawsze należeć do człowieka.

Granice etyki wyznacza praktyka — transparentność i realny dialog z zespołem są nie do zastąpienia przez żaden algorytm.

Co dalej? Trendy na 2025 i później

1. Hybrydyzacja coachingu: Połączenie AI i „miękkich” kompetencji liderów.
2. Rozwój kompetencji cyfrowych: Coachowie uczą się analizy danych i pracy z AI.
3. Personalizacja na podstawie big data: Każdy zespół dostaje „szyty na miarę” proces.
4. Coaching grupowy online: Zespoły rozproszone, praca zdalna — nowe wyzwania.
5. Rosnąca rola etyki: Transparentność, zgoda, poufność — kluczowe w erze cyfrowej.

Każdy z tych trendów już dziś ma swoje odbicie w polskich organizacjach, zwłaszcza w IT i korporacjach.

W praktyce liczy się nie tyle technologia, co sposób jej wykorzystania — AI może być katalizatorem prawdziwej zmiany lub kolejną iluzją, jeśli zabraknie autentyczności i zaufania.

FAQ: najczęstsze pytania o techniki efektywnego coachingu

Czy coaching jest dla każdego?

Coaching to narzędzie uniwersalne, ale nie zawsze skuteczne dla wszystkich.

• Osoby odporne na feedback mogą nie skorzystać w pełni z procesu.
• Zespoły o niskim poziomie zaufania często sabotują coachingowe inicjatywy.
• Brak jasnych celów uniemożliwia skuteczne wdrożenie technik coachingu.
• Pracownicy oczekujący gotowych rozwiązań mogą się rozczarować, bo coaching wymaga samodzielności.

Finalnie, jak pokazuje praktyka menedzer.ai, skuteczność coachingu zależy od gotowości do zmiany — zarówno po stronie lidera, jak i zespołu.

Coaching nie jest „magiczną pigułką” i wymaga realnej pracy nad sobą i relacjami.

Jak mierzyć skuteczność coachingu?

Najlepsze techniki coachingu opierają się na mierzalnych wskaźnikach:

Tabela 8: Najważniejsze wskaźniki skuteczności coachingu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie praktyk menedzer.ai

Ważne, by mierzyć realny wpływ na biznes, nie tylko „wrażenia” uczestników.

Co wybrać: coach zewnętrzny czy wewnętrzny?

Wybór zależy od potrzeb organizacji i poziomu dojrzałości zespołu:

1. Coach zewnętrzny: Zapewnia świeże spojrzenie, anonimowość i brak układów, ale kosztuje więcej.
2. Coach wewnętrzny: Zna kontekst firmy i relacje, ale może mieć trudności z obiektywizmem.
3. Model hybrydowy: Połączenie obu ról — najczęściej spotykane w dużych firmach i korporacjach.

Najważniejsze, by coach (niezależnie od typu) był kompetentny, autentyczny i rozumiał realia zespołu. Ostateczna decyzja powinna być poprzedzona analizą potrzeb i otwartą rozmową z zespołem.

Podsumowanie: brutalna prawda o coachingu w Polsce

Co naprawdę działa – najważniejsze wnioski

Co więc działa w polskich realiach?

• Jasno określone cele SMART — bez nich coaching to strata czasu.
• Regularny i autentyczny feedback — motywuje i buduje zaufanie.
• Techniki zadawania pytań zamiast gotowych rozwiązań — angażują zespół do myślenia.
• Praca na wartościach i mocnych stronach — podnosi zaangażowanie.
• Wykorzystanie nowoczesnych narzędzi, takich jak menedzer.ai — zwiększa efektywność i mierzalność procesu.

Najlepsze zespoły łączą technologię z autentycznym dialogiem i odwagą do zmiany.

Jak wybrać najlepszą drogę dla swojego zespołu

1. Określ potrzeby i gotowość do zmiany: Rozmawiaj z zespołem o realnych wyzwaniach.
2. Dopasuj techniki do ludzi i branży: Unikaj „gotowych szablonów”.
3. Testuj i mierz efekty: Nie bój się korygować procesu w trakcie.
4. Stawiaj na autentyczność i partnerstwo: To równie ważne jak narzędzia.

Proces coachingu to nie sprint, lecz maraton — wygrywają ci, którzy nie boją się eksperymentować i uczyć na błędach.

Każdy zespół jest inny — najlepsze techniki efektywnego coachingu to te, które odpowiadają na realne potrzeby, a nie modne trendy.

Twój następny krok: refleksja czy działanie?

Ostateczny wybór należy do Ciebie. Możesz zostać przy starych schematach, narzekać na coachingową „ściemę” albo… spróbować nowego podejścia. Najważniejsze: nie kopiuj na ślepo i nie dawaj się zwieść sloganom. Coaching działa tylko wtedy, gdy jest autentyczny, mierzalny i oparty na zaufaniu.

Warto zadać sobie jedno pytanie: czy chcesz zmiany, czy tylko jej pozoru? Jeśli naprawdę zależy Ci na transformacji zespołu, zacznij od rozmowy — i miej odwagę spojrzeć w lustro.

Coaching to nie magia. To praca — czasem bolesna, zawsze wymagająca. Ale tylko ona daje szansę na realną zmianę. Sprawdź, które techniki efektywnego coachingu pasują do Twojego zespołu i nie bój się eksperymentować. Na menedzer.ai znajdziesz wsparcie i narzędzia, które pomogą przejść przez ten proces skutecznie, a nie na pokaz.